วัดป่าตรัยรัตนะมณี  เกิดขึ้นเมื่อ วันที่ 1 มีนาคม 2551 โดยแรกเริ่มเดิมทีนั้น คุณพ่อทองสา และคุณแม่เปรม สามแก้ว ซึ่งเป็น โยมพ่อโยมแม่ของท่านพระอาจารย์สมประสงค์  เขมโก ได้ถวายที่ดินจำนวน 4 ไร่ ให้แก่ท่านพระอาจารย์ ได้ทำเป็นที่พักเพื่อนำพาพระเณร รวมถึงญาติโยมประพฤติปฏิบัติธรรม จึงได้ถือเอาวันที่ 1-5 มีนาคม ของทุกๆปี เป็นวันนัดหมายพี่น้องสายธรรม เพื่อนำพาญาติโยมเข้าประพฤติปฏิบัติธรรม ไหว้พระสวดมนต์ รับฟังพระธรรมเทศนา เจริญภาวนา เป็นประจำทุกปี ของวัดป่าตรัยรัตนะมณี แห่งนี้ จนมีญาติโยมมาเข้าร่วมปฏิบัติธรรมมากขึ้นเรื่อยๆในแต่ละปี จากญาติธรรมเข้าร่วมปฏิบัติจำนวนสิบ ก็กลายเป็นร้อย จากจำนวน ร้อยก็ถึงพัน และจากหลักพันก็ถึงเรือนหมื่นคน ที่เข้าร่วมในงานสมโภชพระ วันสุดท้ายของการปฏิบัติธรรมของทุกๆปี ณ วัดป่าตรัยรัตนะมณี  แห่งนี้ในเมื่อมีญาติธรรมสนใจเข้าร่วมปฏิบัติธรรม มากขึ้นๆ สถานที่เดิม ซึ่งมี 4 ไร่ ที่โยมพ่อโยมแม่ท่านถวายนั้น จึงไม่พอแกการรองรับศรัทธาสาธุชน ที่เดินทางมาจากทั่วสารทิศ เพื่อเข้าบำเพ็ญบารมีธรรม และไม่พอแก่การขอตั้งวัด ให้ถูกต้อง ตามกฎเถระสมาคม ซึ่งต้องมีที่ดิน 6 ไร่ ขึ้นไป จึงจะขอตั้งสร้างวัดให้ถูกต้องตามกฎหมายทางคณะสงฆ์ไทยพระอาจารย์สมประสงค์  เขมโก จึงได้ปรารภนำพาญาติโยมผู้มีจิตศรัทธาทั้งหลายได้ซื้อที่ดินขยายเขตของวัดเพิ่มขึ้น จาก 4 ไร่ ในเวลา 3 ปี ก็สามารถขยายพื้นที่ของวัดได้ ในตอนนี้มีเนื้อที่ทั้งหมด 69 ไร่

และในครั้งหนึ่ง พระอาจารย์สมประสงค์  เขมโก ท่านได้นิมิตเห็นผู้คนนุ่งขาวห่มขาวเต็มบริเวณพื้นที่ของวัดป่าแห่งนี้และยังมีพระพุทธรูปองค์ใหญ่ยืนสูงตระหง่านในนิมิตท่านด้วย ท่านจึงนำเรื่องเรียนถวายให้กับหลวงปู่พุทธา พุทธจิตโต ได้ทราบ หลวงปู่และพระอาจารย์สมประสงค์ เขมโก จึงได้มีความเห็นตรงกัน ควรสร้างพระใหญ่ประจำวัดป่าตรัยรัตนะมณีแห่งนี้ขึ้น เป็นพระพุทธรูปปางยืน ซึ่งเป็นปางประจำวันเกิดของท่านพระอาจารย์สมประสงค์ เขมโก อีกด้วย จึงได้กำหนด เอาวันที่ 7 มีนาคม ในปี พ.ศ. 2555 ซึ่งตรงกับ วันมาฆบูชา เป็นวันวางศิลาฤกษ์ เริ่มสร้างพระใหญ่ปางยืน  ชื่อว่าพระพุทธะตรัยรัตนะมณีประทานพร กำหนดเอาความสูงขององค์พระพุทธรูปความสูงที่ 25 เมตร ตามอายุพระศาสนาที่ผ่านมา 2500 กว่าปี และได้มีการบรรจุ พระบรมสารีริกธาตุและพระอรหันตธาตุไว้ในดอกบัวที่พระองค์ถือไว้ที่พระหัตถ์ขวาขององค์พระเจ้าใหญ่ด้วย

ซึ่งการดำเนินสร้างพระเจ้าใหญ่ตรัยรัตนะมณีได้ดำเนินการสร้างแล้วเสร็จสมบูรณ์ในวันที่ 5 มีนาคม 2558 ใช้ระยะเวลาในการสร้าง 3 ปีต่อมา เมื่อขยายพื้นที่ได้พอแก่การขอตั้งวัดได้แล้ว พระอาจารย์สมประสงค์  เขมโก พร้อมด้วยผู้นำหมู่บ้าน ทายก ทายิกา กรรมการวัด จึงได้ดำเนินการทำเรื่องของตั้งและสร้างวัดให้ถูกต้องตามกฎหมาย จนได้รับตราตั้งวัด ถูกต้องสมบูรณ์แล้ว ณ วันที่ 31 ตุลาคม 2556 และได้รับชื่อวัดที่ถูกต้องจากการแต่งตั้งตามกฎเถรสมาคม ว่า วัดป่าตรัยรัตนาราม ในวันที่ 1 เมษายน 2557 ท่านพระอาจารย์สมประสงค์  เขมโก  จึงได้รับตราตั้งเป็นเจ้าอาวาสวัด นามว่า พระอธิการสมประสงค์ เขมโก

ประวัติการอุปสมบทพอสังเขป

พระอาจารย์สมประสงค์ เขมโก บรรพชาอุปสมบทเมื่อ พ.ศ.2536 ซึ่งมีอายุครบ 20 ปี บริบูรณ์ ปัจจุบันอายุ 47 ปี  พรรษา 27 ในตอนบรรพชาอุปสมบทนั้น มีพระเดชพระคุณ ท่านเจ้าคุณพระรัตโนภาสวิมล เป็นพระอุปัชฌาย์ ปัจจุบัน ท่านดำรงตำแหน่งเป็น รองเจ้าคณะจังหวัดอุบลราชธานี เจ้าอาวาสวัดแสงเกษม และมี พระครูเวตวันวรกิจ เป็นพระกรรมวาจาจารย์ ปัจจุบันท่านดำรงตำแหน่งเป็นเจ้าคณะอำเภอเดชอุดม วัดเวตวันวิทยาราม

ในการสร้างพัฒนาวัด และจัดงานบำเพ็ญกุศลต่างๆ ก็ได้รับความร่วมมือด้วยดีจากฝ่ายปกครอง กำนัน ผู้ใหญ่บ้าน และผู้นำชุมชน ทุกหมู่บ้านในเขตเทศบาลตำบลโพนงาม ตลอดจนถึงคณะครูอาจารย์ โรงเรียนชุมชนหนองยาว นำโดยผู้อำนวยการโรงเรียน เพื่อให้เป็น บวรสามัคคีธรรม คือ บ้าน วัด โรงเรียน ได้พัฒนาร่วมกัน

ประวัติการสร้างพระธาตุ

ชื่อ พระธาตุจุฬามณีเจดีย์องค์แสน นำสร้างโดย หลวงปู่พุทธา พุทธะจิตโต โดยมอบหมายให้พระอาจารย์สมประสงค์  เขมโก เป็นผู้ดูแล ในการก่อสร้าง

วัตถุประสงค์ในการสร้างพระเจดีย์

 เพื่อประดิษฐ์ พระบรมสารีริกธาตุของพระพุทธเจ้า 100,000 องค์ หลวงปู่ จึงตั้งชื่อให้ว่า พระธาตุจุฬามณีเจดีย์องค์แสน

ประวัติความเป็นมาของเจดีย์ “ภาวนานุศาสน์”

เจดีย์ ภาวนาสุศาสน์ อนุสรณ์นี้ เป็นเจดีย์ที่ศรัทธาชนร่วมในกันสร้างขึ้นเพื่อเป็นอนุสรณ์ให้ระลึกถึงคุณงามความดีและเป็นสถานที่ยึดเหนี่ยวจิตใจให้โน้มน้าวระลึกถึงผู้มีพระคุณอย่างใหญ่หลวงอันหาอะไรมาเปรียบปานมิได้ เพื่อเป็นเครื่องเตือนใจอยู่มิรู้วาย ศรัทธาชนจึงพร้อมใจกันร่วมสร้างอุนุสรณ์สถานนี้ขึ้นดังที่เราๆ ท่านๆ ได้เห็นเป็นประจักษ์ อยู่ในขณะนี้อันชื่อว่าอนุสรณ์เจดีย์แต่ความเคารพนับถืออย่างใหญ่หลวง ดังท่านจะได้ทราบประวัติความเป็นมาของเจดีย์ในโอกาสต่อไป